Hymny liturgiczne istotę tego okresu wyrażają między innymi słowami „Dałeś nam przykład, o Jezu, czterdziestu dni umartwienia; aby w nas ducha odnowić, wymagasz postu i skruchy”. Minimum praktyk pokutnych na Wielki Post zostało wyznaczone przez prawo kościelne, jednakże cały ten okres liturgiczny jest wezwaniem do pełnienia dzieł miłosierdzia, jałmużny i wzmożonej modlitwy. Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina, że bez nawrócenia serca, czyny pokutne pozostają bezowocne i kłamliwe. I odwrotnie — nawrócenie wewnętrzne skłania do uzewnętrznienia takiej postawy przez widzialne gesty i czyny pokutne (por. KKK 1430).
Kościół zaprasza wiernych do potraktowania 40 dni Wielkiego Postu jako rodzaju duchowych rekolekcji. Ważnym jest, by zwielokrotnić wysiłki, intensywniej się modlić oraz ofiarowywać osobiste umartwienia i pokutę. Pokuta proponowana przez Kościół jest to podstawowe minimum, do którego, po rozważeniu we własnym sercu i sumieniu dodać możemy więcej.
Jeżeli dobrze przeżyjemy okres Wielkiego Postu, przygotuje on nas na prawdziwe i głębokie osobiste nawrócenie w taki sposób, że będziemy gotowi na udział w największym święcie roku kościelnego - Niedzieli Wielkanocnej - dniu Zmartwychwstania Pana
Nie możemy uważać tego Wielkiego Postu za kolejny czas, powtarzający się cyklicznie okres liturgiczny. Ta chwila jest niepowtarzalna - jest to Boża pomoc, którą trzeba przyjąć. Jezus przechodzi obok nas i oczekuje od nas - dzisiaj, teraz, kontemplując Jego tajemnicę - głębokiej przemiany. Nie zawiedźmy Go